HET MYSTERIE ROND DE DIEFSTAL VAN DE RECHTVAARDIGE RECHTERS.

In april 1934 werden twee panelen van het "Lam Gods" gestolen. Het waren de "Johannes de Doper" en "De Rechtvaardige Rechters". Het eerste paneel werd na afzienbare tijd teruggegeven. Het tweede is nog steeds verdwenen ondanks vele opzoekingen. Of misschien niet .... Hieronder een korte inhoud van de gebeurtenissen en misschien de oplossing van het raadsel !

door Willy Schiettecatte.

DE GESCHIEDENIS VAN HET "LAM GODS" :
- 1432 : de gebroeders Hubert en Jan Van Eyck beëindigen het Polyptiek (veelluik), dat besteld was door JUDOCUS VIJD en ISABELLE BORLUUT.
- 360 jaar hangt het schilderij in de Vijdkapel in de St Baafskathedraal te Gent.
- Napoleon laat het wegnemen en brengt het onder in het Louvre in Parijs.
- In 1816 wordt het verkocht voor 6000 frank aan de Koning van Pruisen en wordt ondergebracht in het museum van Berlijn.
- In 1894 komt het terecht in het Kaiser Friedrich Museum : de zijpanelen, waaronder dit van de R.R. worden in de dikte middendoor gezaagd en in een ijzeren geraamte geplaatst bij wijze dat alles kon openplooien en men zo het gehele veelluik kon bekijken. Opmerkelijk is dat op de rugzijde van de R.R. de beeltenis van St Jan de Doper stond.
- Het veelluik was tot dan verdeeld tussen Berlijn, Brussel en Gent.
- Na de oorlog van 14 - 18 werd beslist in het Traité de Versailles dat het "Lam Gods" aan België moest geschonken worden als herstelbetaling door Duitsland.
- uiteindelijk is het volledige retabel in Gent en wordt het ondergebracht in de "Vydkapel"
- In de nacht van 10 op 11 april 1934 worden de panelen van "De Rechtvaardige Rechters" en van "Johannes de Doper" gestolen.
Het paneel met Johannes de Doper wordt terugbezorgd in november 1934.Voor het andere paneel wordt een losgeld gevraagd van 1.000.000 F. De afpersers (dieven.?) schrijven 13 getypte brieven. Als ondertekening stonden enkel de letters D.U.A. Een 14de wordt nooit verstuurd. Gezien de weigering van het Bisdom wordt het losgeld verminderd tot 500.000 F.

- Als een vooraanstaande figuur uit Wetteren, de wisselagent Arsène Goedertier plotseling op 25.11.34 tijdens een politieke vergadering een beroerte krijgt bekent deze op zijn sterfbed dat hij de schrijver is van de anonieme brieven waarin er losgeld gevraagd wordt.

- In 1938 wordt minister O. Dierckx door een advokaat benaderd die hem voorstelt, in naam van een onbekende klant, het paneel terug te geven mits een bedrag van 500.000 F. Mgr Coppieters zegt aan de regering dat het Bisdom over dit bedrag beschikt en bereid is dit te betalen. De premier P.H. Spaak weigert categoriek : "On ne traîte pas avec des gangsters. Nous ne sommes pas en Amérique".

- Toen men vaststelde dat men het paneel niet meer zou terugvinden wordt een restaurateur Jef Van Der Veken ingehuurd om een kopie te maken. Jef VDV is een Van Eyck kenner en heeft reeds meerdere schilderijen van deze kunstenaar gerestaureerd. Hij maakt die kopie aan de hand van een reeds bestaande kopie uit de 16de eeuw van Coxcie en gedetailleerde zwart-wit foto's. Hij werkt er drie maanden aan in Brussel en ook in de Kathedraal in Gent. Bij het uitbreken van de oorlog moet hij zijn werk stopzetten.

- In mei 1940 wordt het veelluik weggebracht door de Belgische regering naar Pau in Frankrijk. In 1942 leggen de Duitsers de hand op het meesterwerk en brengen het over naar Neuschwanstein in Duitsland. Daarna verhuist het naar Alt Aussee in Oostenrijk waar het met nog vele andere gestolen kunstwerken opgeborgen wordt in een zoutmijn. Het "Lam Gods" moest als geschenk gegeven worden aan A.Hitler.

- In 1945 wordt het "Lam Gods" door het 3e Amerikaanse Leger in de zoutmijn van Alt Aussee ontdekt en na moeilijke onderhandelingen naar België terug gebracht. Het wordt in de Vijdkapel geinstalleerd met natuurlijk de ondertussen klaargekomen kopie van de RR.

WIE WAS ARSENE GOEDERTIER ?

Was hij de dief of handelde hij als tussenpersoon ?
Hij was een wisselagent, woonde te Wetteren in de Wegvoeringsstraat (Zandstraat) en bezat een Chevrolet. Hij trochelde de arme mensen hun spaarcentjes af met de leuze :
"Eet gij haring ? Gij kunt alle dagen biefstuk eten. Geef mij uw geld".
Hij verkocht aandelen van een coloniale firma "Plantexel" (beheer van oliepalm - en koffieplantages) die waardeloos waren. Dit stopte in 1932.
Was koster geweest en had sleutelposities in de Katholieke Zuil. Hij was voorzitter van de Coöperatieve Vennootschap "De Volksmacht"; medeoprichter van het ziekenfonds "De Eendracht", voorzitter van het "Davidsfonds"en vooraanstaand lid van de plaatselijke afdeling van de Katholieke Unie.
Was ook dikwijls op de koffie bij Mgr Coppieters.
Hij schilderde en schopte het tot directeur van de plaatselijke Tekenacademie.
Tijdens een politieke meeting op 25.11.34 kreeg hij een beroerte en sterft in het huis van zijn schoonbroer Ernest Vandendurpel, juwelier te Dendermonde. De aanwezige was Dr De Cock.
Hij vertelt aan zijn advokaat Mr De Vos waar de kopieën van de 14 brieven (13 getypt en 1 met de hand geschreven) waarin het losgeld gevraagd wordt en het bagageticket van het station waar de gebruikte schrijfmachine staat, liggen.

Hij zegt nog "Ik alleen weet waar het Lam Gods is....." maar zijn laatste woorden zijn onverstaanbaar.

Arsène Goedertier was niet in geldnood aangezien hij bij zijn dood een bankrekening had van meer dan 3 miljoen F. Voor die tijd een zeer aanzienlijk bedrag.Als men wil weten hoeveel dit is vandaag moet men heel eenvoudig denken dat het Euro's zijn.Zijn echtgenote was van huize uit ook zeer begoed. Nochtans wordt het Agentschap Goedertier op 9 februari 1935 failliet verklaard.

DE OPZOEKINGEN :

De opzoekingen naar het verdwenen paneel zijn door de politie, gewild of niet, zeer stuntelig uitgevoerd. Enkele jaren na W.O.II zijn er ook tientallen amateur-detectives opgedoken die ieder hun eigen stelling hebben waar het paneel zou kunnen zitten. Alles is tot hiertoe vruchteloos gebleken.

1935 -1944

Er worden Rôntgenfoto's van de Preekstoel genomen door Guido Van devoorde en een Endoscopie van het Praalgraf van de Bisschop

Zodra de Duitsers binnenvallen komt er een Kriegsverwaltungsrat, Oberleutnant Koehne met een persoonlijk opdracht van de Führer opzoekingen doen naar het verdwenen paneel.

Hij onderzoekt de crypte en geheel de Kathedraal. Ondervraagt al de betrokken personen en krijgt het volledig politiedossier in handen. Hij heeft zelf het graf van Arsène Goedertier laten openmaken en de lijkkist openbreken. Dit alles, zoals wij weten, zonder resultaat.

In 1939 begon Jef Vanderveken met de Rechtvaardige Rechters te kopiëren op basis van een eerder gemaakte kopie van Coxcie.

1945
Een Waals provincieraadslid zei, met de "hulp" van zijn wichelroede, dat het paneel zich in de Gentse Raadstraat bevond.
Een andere, Parijzenaar met wichelroede, beweerde dat het paneel zich in het Zoniënwoud bevond.

1958
In 1958 vertelde de TV dat het paneel zich in de kerk van Wetteren zou bevinden, achter het beeld van Sint Sebastiaan.

1968
In 1968 beweerde Omer Gravez in een Televisieuitzending dat het paneel zich in de kerk van Hofstade bij Aalst zou bevinden.

1973
Einde 1973 beweerde de paragnost Pater De Brabandere stralen te voelen op een adres X. Zonder resultaat.

1974
In maart 1974 zorgden twee surrealistische schilders en restaurateurs (Trotteyn en de Putter) voor een stunt. Trotteyn moest het veelluik een jaarlijkse reinigingsbeurt geven en het was hem opgevallen dat de barstjes erg overeenkwamen met deze op de andere panelen.Ze vertelden dat de in 1939 gemaakte kopie door Jef Van Der Veken al lang weer vervangen was door het originele, maar dat het bisdom wijzelijk zweeg om de toeristische waarde van het gestolen paneel niet te verkwanselen.

In mei 1974 komt Gaston De Roeck (herbergier van Evergem) met een leuke oplossing naar voren :Goedertier zou het paneel in een pas gedolven graf in een kerkhof gelegd hebben waarna de kist met het lijk er bovenop geplaatsd werd en het graf gedicht.

1975
In december 1975 kwam voorzitter De Smedt van de Kerkfabriek Sint Martinus uit Lede, met een verhaal alzo het paneel zich op een zolder bevinden, er gelegd door de broer van Arsène, Hilaire Goedertier.

1976
In november 1976 zei Gaston de Roeck dat het paneel zich in de St Baafskathedraal in de graftombe van Vigilius Aytta bevond.

1978
Februari 1978 dachten sommigen dat het paneel zich bij de gezusters Coupé bevond in de Konijnstraat. Guido van de Voorde kwam met een warmtemeter in het huis van de gezusters Coupé en ontdekte in de betonnen keldervloer een witte plek

Verstopt in het orgel van de St Baafskathedraal zou het tijdens W.O.II in Leiden, waar een gedeelte van het orgel zich bevond, tijdens een bombardement vernietigd zijn

Lucien Huyghe uit Gent dacht dat het paneel in een Frans oorlogsmuseum verstopt was door A.G.

1984
In maart 1984 wordt er een vergadering belegd onder het moto : "50 jaar in de ban van het Lam" door het dagblad "De Gentenaar".
Het panel bestond uit : Hoofdcommissaris MORTIER, journalist Noël KERCKAERT, Advokaat Leo MARTENS en senator VAN HERREWEGHE. (Leden van de St Vincentiuskring). Leo Martens liep niet hoog op met het destijds gevoerde onderzoek :
Mogelijkheden volgens L. Martens :
- Het paneel werd teruggevonden en hangt gerestaureerd op zijn plaats.
- Onherroepelijk verloren gegaan. Het paneel zou verstopt geweest zijn in het orgel van de kathedraal, dat nog voor de oorlog naar Leipzig getransporteerd was en daar door een bombardement vernietigd is
Mortier brengt aan dat men ten minste met twee moest zijn om het luik uit het ijzeren geraamte te tillen. Het Bisdom van Gent zou ook een geheime kluis hebben in een Parijse bank !.
.
Op zaterdag 29 september werd er in Melle gezocht, op aanwijzingen van Lucien Huyghe naar de RR dat zich zou bevinden in een Frans oorlogsmonument. Tijdens de opgravingen kamen de broers Steven en Lieven Pauwels met een kopie van de RR op het chantier aan. Dit zorgde natuurlijk voor enige komotie en hilariteit want deze personen waren decorbouwers voor theaters. Uiteraard werd er ook niets gevonden.

1986.
Pastoor Gaston van Bortel uit Schilde dacht dat het paneel onder een in 1948 gerestaureerde brug verstopt was.
De pastoor gebruikte ook een wichelroede. Ook zijn er twee "aardstraalbestrijders" bijgeroepen om de plaats aan te duiden waar de RR zich zouden bevinden.
Geen resultaat, alleen voor een nabijgelegen herberg "'t Apertje" die gouden zaken gedaan heeft gedurende de opzoekingen.

1994.
Ex-commissaris Karel Mortier en de journalist Noël Kerckaert hebben nieuwe sporen ontdekt in hun jarenlange zoektoch naar het Lam Godspaneel. Die bevindingen zullen vermeld staan in een nieuw boek (het 3de )dat verschijnen zal in september.

Panorama brengt een boeiend doku-drama over de "Lams God"s-roof".
Regisseur Jean-Pierre Coppens.
Zelfde reportage in HET LAATSTE NIEUWS van 7.04.94 met foto van de acteur Ugo Prinsen die de rol van A. Goedertier vertolkt.

1995
"DE STOUTMOEDIGE DIEFTE VAN HET LAM GODS" is een tentoonstelling van Niek Kortekaas..
Tekeningen van de kunstenaar en officiële documenten van de diefstal werden er ten toon gesteld met de bedoeling het paneel terug te vinden.

De Morgen bericht op 29.9.95 : Men denkt de gehele Kathedraal te doorzoeken met scanners, aangezien Goedertier steeds beweerd heeft dat de RR zich in of rond de Kathedraal bevond, maar de nodige geldfondsen om het onderzoek uit te voeren zijn niet tezamen gebracht;

1996.
Graafwerken onder de kerk van Sint-Amandsberg leveren enkel zand en grind op.

1998.
Verbluffende nieuwe hypothese. Volgens de Nederlander Peter Voorn, 39 jarige kunstenaar en autodidactische kunsthistoricus, was Hubert van Eyck een geniaal Zwitsers kunstenaar en was zijn vermeende broer Jan Van Eyck enkel zijn leerling. Hij meent dat Hubert van Eyck voor zijn Gentse periode de in Konstanz verblijvende Zwitserse schilder en intellectueel HANS KRUTLI was.

Er zou een duistere logica zitten in het grondplan van het "Lam Gods": Peter Voorn schrijft een boek waarin de verbeelding van de vrije kunsten als sleutel voor de vindplaats van het verdwenen paneel uitgelegd wordt.
D.U.A. : pseudoniem van Arsène Goedertier, wilt volgens hem zeggen "Deutschland über
Alles".

2000.
De Antwerpse politieagent CHRIS NOPPE schrijft een boek waarin hij uitlegt waarom, volgens hem, het verdwenen paneel van de RR zich in de crypte van Albert I (17.02.34) bevindt.

2001
DE MORGEN van 17 maart 2001.komt er achter dat Interpol nog altijd niet weet dat het paneel van de RR van het Lam Gods gestolen is.

In augustus verschijnt er een mysterieuze web-site : "Wij hebben de bergplaats van "De Rechtvaardige Rechters" gevonden". Dit personnage stelt definitieve ontraadseling van de zaak tot volgend najaar uit.

Er zijn duizende bezoekers op hun web-sites.

2002
Jan Persijn hoopt het gestolen paneel RR in de Brusselse Congreszuil terug te vinden.

De bergplaats, een nis in de St Gertrudiskerk te Wetteren, aangewezen door de internet-Goedertier was leeg. De afmetingen ( 1,44 op 0,55 m) van de nis kwamen overeen met deze van het gestolen paneel. Heeft het paneel er ooit verstopt geweest ?.

Een student vindt "onzichtbare" tekeningen en zet die op http://users.pandora.be/dua/ssnec

2003
Iemand weet te vertellen dat Arsène Goedertier regelmatig naar Zuidschote, deelgemeente van Ieper ging. Het paneel zou er liggen onder een oorlogsmonument "De obelisk".

Nieuwe aanwijzingen in de St Gertrudiskerk te Wetteren op : www.dua-rr.be

Mevr Maria Deroo -Vilain schrijft een boek en maakt een CD-rom over het Lam Gods. De "Vilain-theorie" zegt dat het originele paneel reeds lang terug op zijn plaats zit in het veelluik.

2004
Een Antwerpse politieagent, Chris Noppe, denkt dat de RR in het graf van Albert I liggen.

In zijn boek "De wraak van het Lam Gods" zegt Rudy Pieters dat het paneel verstopt zat in een altaartje van de St Gertrudiskerk te Wetteren. Dit werd echter door de pastoor afgebroken en als brandhout gebruikt.

2006

1) Willy Nachtergaele is er van overtuigd dat het verdwenen paneel in de St Laurentiuskerk in Antwerpen ligt.

Aangezien opzoekingen met het openbreken van altaren of tombes veel geld kosten, heeft Minister Bert Anciaux een vergoeding beloofd van 20.000 € voor de vinder. Deze vergoeding is een tussenkomst in de gedane en bewezen onkosten om het paneel terug te vinden.

2) Volgens Chris Noppe en anderen ligt het paneel in de tombe van koning Albert I in de Koninklijke Crypte in Laken. Men heeft reeds verschillende malen aan het Hof gevraagd de Crypte open te maken, maar deze verzoeken bleven nog steeds zonder antwoord.

2007

De gestorven zoon van Arsène Goedertier, Adhémar Goedertier, duikt op ! Adhémar is gestorven op 2 mei 1936 op dertienjarige leeftijd. De persoon die zich uitgeeft voor Adhémar vertelt in een nieuwe website : www.deaanbiddingvanhetlam.com dat hij in 1936 niet gestorven is, maar dat zijn moeder en zijn oom Valère Goedertier, hem ondergebracht hebben in een ander gezin en zijn identiteit hebben verandert.
Men mag zich weer verwachten aan "grote" onthullingen !

- Oktober : Christian Stickx heeft in zijn boek "Goed. En waar schuilden de Rechtvaardige Rechters ?" trachten te bewijzen dat het verdwenen paneel zich in de Sint Hubertuskapel te Tervuren bevindt. Zonder resultaat !!!!

- September : De politie meldt dat zij "geen dossier" meer heeft over de diefstal van de RR.

- Chris Noppe (auteur van een boek over de diefstal van de RR) heeft ook terug een nieuwe theorie ontwikkeld, alzo het verdwenen paneel zich ergens rond de crypte van Laken bevinden ! Afwachten dus....

2008

Op aanwijzingen van een Brusselse gepensioneerde politieagent heeft men in juni vruchteloos gezocht in een waterput aan de St Jansvest !

2009

Het is 75 jaar geleden dat het paneel "De Rechtvaardige Rechters" ( tezamen met een ander paneel) uit het retabel "Lam Gods" tijdens de nacht van 10 op 11 april 1934 gestolen werd en dit mysterie is nog steeds niet opgelost, ondanks veelvuldige veronderstellingen en opzoekingen.

En er is terug iemand opgedoken, Rudy Pieters, die beweert te weten waar het verdwenen paneel van de Rechtvaardige Rechters zich bevindt !

Het zou sinds 75 jaar verstopt zitten in een huis in Lede.

De persoon in kwestie heeft dit verklaard in "Villa Vanthilt"

Hij heeft ook de gerechtelijke politie verwittigd opdat deze een huiszoeking zou doen en hij voegde erbij dat hij hoopt dat zij niets zouden vinden.

Ik ook wacht met veel ongeduld af ..... en denk dat het voor de zoveelste maal loos alarm is.

In de maand juni van 2008 heeft men terug, op de aanwijzingen van een "expert" enorme opgravingen gedaan in de nabijheid van de Kouter, in de St Jansvest.

Maar het verdwenen luik blijft steeds onvindbaar !

Waarom ?

Omdat "De Rechtvaardige Rechters" sinds 1945 op zijn originele plaats zit en dat het "mysterie" kunstmatig in leven wordt gehouden.

Het blijft wel een vraag hoe het in het bezit gekomen is van het bisdom van Gent en waarom men het verzwijgt.

Het feit is ook dat, aangetrokken door het mysterie van het verdwenen paneel, honderduizende BETALENDE bezoekers ieder jaar het retabel "Lam Gods" komen bekijken.

Hij was een gereputeerd Antwerpse kunstschilder, restaurateur en antiquair en heeft meermalen panelen van het Lam Gods gerestaureerd. Hij werkte ook voor musea in binnen- en buitenland. Het Groeninge Museum in Brugge heeft dikwijls beroep op hem gedaan.

Hem werd dus in 1939 de opdracht gegeven een kopie van de RR te maken. Hij gebruikte een 2 eeuwenoude kastplank als paneel en werkte drie maanden in het Brusselse Museum van Schone Kunsten op basis van een oude kopie van Coxcie. Daarna werkte hij nog enkele tijd in de St Baafskathedraal zelf tot de oorlog in mei 1940 uitbrak. Na de oorlog werd de kopie ogenblikkelijk op zijn plaats gezet in het teruggekeerde veelluik.

Het valt op dat een van de ruiters het gezicht gekregen heeft van Leopold III.

Op de rugzijde bracht VDV een raadselachtig vers aan :

UIT LIEFDE
ALS PLICHT
VERRRICHT
EN OM TE WREKEN
VOOR STREKEN
NIET GEWEKEN
JEF VANDERVEKEN.
october 1945

Dit werd echter verwijderd in 1952 tijdens een grote algemene restauratie van het gehele veelluik. Het paneel van de RR werd nog eens apart behandeld om het ouder te laten lijken.. Velen vragen zich af waarom er een fout staat in het woord "verrricht" dat met 3 "R"'s geschreven is.

Hij vroeg voor zijn werk 300.000 F. De kerkfabriek wilde maar 225.000 F betalen Hij zou die echter eerst in1962 ontvangen, na een gerechtelijke procedure en toen hij reeds zeer oud en zwaar ziek was.

DE OPLOSSING VAN HET MYSTERIE ?

Men heeft de laatste jaren vastgesteld dat bij erge beschadiging sommige restaurateurs de vrijheid namen het werk in te vullen volgens hun eigen goeddunken.

Men stelt zich de vraag of gerestaureerde werken nog als authentiek kunnen beschouwd worden.

Het probleem is zo groot dat het Groeningemuseum in Brugge een tentoonstelling inricht "Fake or not Fake", waar er "gerestaureerde" werken van Vlaamse Primitieven hangen die men niet meer wil beschouwen als origineel maar als vals. Sommigen zijn bewerkt door Jef Vanderveken !

Aangezien men nu pas schijnt te beseffen dat alle restauraties niet altijd volgens het boekje verlopen en dat men twijfelt of men voor een gerestaureerd of een vervalst schilderij staat, kan men zich afvragen wat er eigenlijk gebeurd is met het paneel van "De Rechtvaardige Rechters".

Jef Vanderveken was een uitzonderlijke artiest en restaurateur.Sommigen zeiden zelf dat hij zichzelf voor Jan Van Eyck nam !

Men laat ook uitschijnen dat Jef Vanderveken zelf als een "meester-vervalser" moet beschouwd worden

In het licht van wat wij nu weten over Jef Vanderveken is het normaal dat er bij de zogezegde "kopie" van de RR vragen gesteld worden.

Zou het niet kunnen dat het origineel paneel toch terug in het bezit gekomen is van het Bisdom en dat men voor de een of andere duistere reden dit verzwijgt ? In plaats van een kopie te maken heeft Jef Vanderveken gewoonweg het origineel moeten aanpassen en lichtjes veranderen, zoals bijvoorbeeld de kop van een der ruiters vervangen door deze van Leopold III ?

Dit bijgewerkt origineel paneel werd in 1945 op zijn plaats gestoken. Is het ook daarom dat Jef Vanderveken 17 jaar op zijn geld heeft moeten wachten ? In feite was dit wel een zeer hoog bedrag voor het "bijwerken" van een schilderij en zou het hier niet eerder om "zwijggeld" gaan ?

In 1942 verscheen het boek "De Aanbidding van het Lam Gods" van Lambert Aerts waarin deze vele détails van het veelluik op een romantische wijze bespreekt. Er zijn ook zwart-wit foto's van de verschillende panelen. Het kan verwondering wekken dat er in dat boek met geen woord gerept wordt over de diefstal van de RR !

Aangezien de panelen van de RR en Johannes De Doper eens één plank waren die in de dikte doorgezaagd is, is het gemakkelijk te bewijzen of de twee panelen dezelfde jaarringen hebben of niet

En als het origineel op zijn plaats hangt waarom die ganse comedie ?

Omdat het Bisdom een grote bron van inkomsten niet wil droogleggen. Er komen inderdaad honderduizenden BETALENDE bezoekers het Lam Gods bezichtigen in de ban van het "mysterie" van de "Rechtvaardige Rechters".